Ayçiçeği diğer bazı isimleri şunlardır; Günebakan, Semşiçmer, Günetapan, Gündöndü, Sunflower, Tournesol, Grand Soleil. Ayçiçeğinin 60 – 300 kadar türü mevcuttur. Bunların bir çoğu yıllıktır. Süs bitkisi olanları bulunduğu gibi, kökleri yenen türleride mevcuttur.
Kök:
Ayçiçeği saçak köklüdür, fakat kök sistemi kuvvetli değildir. Bitki büyüklüğüne göre kısa bir kesik kökü vardır. Saçak köklerin sayısı fazla olmasına rağmen bitkiye göre çok kuvvetli değildir. Bu sebeple yağmurlardan veya sulanınca toprak yumuşadığı zaman tablası iyi gelişmiş iri bitkilerin rüzgarın etkisiyle yattığı görülmektedir.
Sap:
Ayçiçeği sapları kuvvetli olarak teşkil eder. Dik olarak büyür. 1 – 5m arasında boylanır. 1,5 – 2m normal boyudur. Kalınlıkları dipte 1 – 10cm’dir. Ortalama kalınlığı ise 3 – 5cm’dir. Odunsu bir yapıya sahiptir, iç kısmı öz su ile doludur. Kalınlık ve bitki boyu çeşidi de yetiştirme şartlarına göre değişmektedir. Çiçek sapı 10 – 30 boğum ihtiva eder, boğumlardan yaprak ve dal çıkar, her sap ve dalın ucunda çiçek tablaları meydana gelir. Genç bitkilerde sap rengi açık ve koyu yeşil olup, yaşlandıkça sararır. Bazı çeşitlerde antasyon (mavi – viyole) renk ihtiva ederler. Sap ve yapraklar ince tüylerle kaplıdır. Sapın alt kısmı köşeli üst kısmı yuvarlaktır.
Dal:
Ana sap üzerinde yaprak koltuklarından dallar çıkarlar. Dal sayısı çeşide ve yetişme şartlarına göre değişir. Her dal ucunda çiçek tablası meydana gelir. Fakat ana sap ucundaki tablanın çiçekleri önce açılır, tohumları da önce olgunlaşır. Yeni çeşitler fazla dallanmazlar. Seyrek ekilen ayçiçeği çeşitleri fazla dallandıklarından, normalden fazla seyrek ekilmeyen ayçiçeklerinde dallanma daha az olur. Bazı çeşitler fazla dallanır.
Yaprak:
Ayçiçeği yaprakları kalp şeklindedir. Uzun bir yaprak sapı ucunda kalp şeklinde bir yaprak ayası bulunur. Yaprak sapı genel olarak 20 – 30cm arasında değişir. Yaprak ayası kenarları hafif dişlidir ve keskindir. Yaprak ince tüylerle kaplıdır. Genç yapraklar açık koyu yeşildir. Zamanla olgunlaşma ilerledikçe sararır. Bazı çeşitlerde yaprak damarlarında fazla miktarda antasyon mevcuttur. Yaprak sayısı bitkinin büyüklüğüne ve boğum sayısına bağlı olarak değişir. Genel olarak bir bitkide yaprak sayısı 15 – 30 arasında değişmektedir.
Tabla:
Tabladan ana sap ve yan dalların uçlarında teşekkül eden ana sap ucundaki tabla da uçlarına teşekkül eden tablalardan daha büyüktür. Orta tabladaki çiçek ve tohumlar dallarda teşekkül ederlerken daha önce olgunlaşırlar ayrıca dallardaki tablalarda dolgunluğu ve olgunluğu tamamlamamış tohumların nispeti yüksek olur. Bu sebeple ayçiçeği tarımında bitkilerde tek tabla olması arzu edilir.
Tabla Şekli ve Çiçek:
Tabla yuvarlak veya kurs şeklindedir. Uzunca sapı vardır. Bu sap üzerinde güneş istikametine dönen tabla yukarı, aşağı veya yana dönük olabilir. Bazı çeşitler 180° dir.
